Sygnaliści

26 maja 2024

PROCEDURA ZGŁOSZEŃ

Według projektowanej ustawy nowe przepisy będą wchodzić w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy.

Tyle więc pracodawcy będą mieć czasu na wprowadzenie lub dostosowanie procedury zgłoszeń (sygnalistów).

Obowiązek ustanowienia procedury zapewniającej możliwość zgłoszeń wewnętrznym mają pracodawcy, zatrudniający co najmniej 50 osób według stanu na dzień 1 stycznia lub 1 lipca danego roku. Do przeliczenia stosuje się pełne etaty, a do tej liczby wlicza się również osoby wykonujące prace na innej podstawie niż umowa o pracę.

Procedurę należy poddać procesowi uzgodnień z działającym związkiem zawodowym albo przedstawicielem pracowników. Procedura ta ma trwać nie krócej niż 5 i nie dłużej niż 10 dni. Sama procedura wchodzi w życie po upływie 7 dni od dnia podania jej do wiadomości.

Pracodawca będzie miał obowiązek przekazać informację o tej procedurze osobie ubiegającej się o zatrudnienie.

Procedura ma określać szereg elementów wymienionych i opisanych w ustawie m. in. jednostkę organizacyjna lub osobę odpowiedzialną za przyjmowanie i rozpoznawanie zgłoszeń, obowiązki z tym związane, kanały komunikacji, terminy rozpoznawania takich spraw itp.

Z dokonanych zgłoszeń prowadzi się rejestr.

Przepisy karne:

Ustawa przewiduje odpowiedzialność za:

1) Uniemożliwienie lub istotne utrudnienie zgłoszenia.

2) Podjęcie działań odwetowych przeciwko sygnaliście, osobie pomagającej w dokonaniu zgłoszenia lub osoby powiązanej z sygnalistą.

3) Ujawnienie tożsamości sygnalisty, osoby pomagającej w dokonaniu zgłoszenia lub osoby powiązanej z sygnalistą wbrew przepisom ustawy.

4) Brak ustanowienia procedury zgłoszeń wewnętrznych lub ustanowienie jej z istotnym naruszeniem wynikających z ustawy wymogów.

Zagrożenia:

Czy Sygnalista jest rzeczywiście anonimowy?

Dane osobowe sygnalisty, pozwalające na ustalenie jego tożsamości, nie podlegają ujawnieniu nieupoważnionym osobom, chyba że za wyraźną zgodą sygnalisty.

Zasada ta podlega jednak wyłączeniu w sytuacji w przypadku gdy ujawnienie jego tożsamości jest koniecznym i proporcjonalnym obowiązkiem wynikającym z przepisów prawa w związku z postępowaniami wyjaśniającymi prowadzonymi przez organy publiczne lub postępowaniami przygotowawczymi lub sądowymi prowadzonymi przez sądy, w tym w celu zagwarantowania prawa do obrony przysługującego osobie, której dotyczy zgłoszenie.

Dane przechowuje się przez 3 lata po zakończeniu roku kalendarzowego, w którym nastąpiło zakończenia działań wywołanych poprzez zgłoszenie.

Co istotne, jeżeli działanie sygnalisty wywoła szkodę wywołaną świadomym podaniem przez niego informacji nieprawdziwych, osoba która poniosła szkodę ma prawo domagać się od sygnalisty odszkodowania lub zadośćuczynienia.

W opisanych wyżej przypadkach sygnalista nie będzie anonimowy i powinien liczyć się z konsekwencjami.

Czy zgłoszenie dokonane przez sygnalistę może służyć uniknięciu odpowiedzialności pracowniczej?

Przepisy komentowanej ustawy przewidują kary za podjęcia działań odwetowych przez podmiot przeciwko sygnaliście. Problem pojawia się, że działaniem odwetowym jest również zwolnienie z pracy, zmiana stanowiska, obniżenie wynagrodzenia, bezpodstawne inicjowanie postępowań przeciwko sygnaliście itp.

Jednocześnie zgodnie z przepisami dosyć łatwo jest uzyskać status sygnalisty. Wystarczy bowiem, że sygnalista będzie miał uzasadnione podstawy sądzić, że informacja, którą zgłasza jest prawdziwa w momencie dokonania zgłoszenia.

Na podmiocie będzie ciążył obowiązek dowodowy, że podjęte działania nie są działaniami odwetowymi.

Całokształt tej regulacji będzie powodował więc dodatkową ochronę pracownika w przypadku dokonania zgłoszenia i otwierał dodatkową argumentację w ewentualnym sporze z pracodawcą. Natomiast jeśli okaże się, że działania te nie stanowią działań odwetowych pracodawca uniknie odpowiedzialności.

Dogodny sposób na ominięcie tajemnicy przedsiębiorstwa?

Przepisy ustawy dają prawo sygnaliście do ujawnienia informacji stanowiącej przedmiot zgłoszenia. Jeśli przedmiot zgłoszenia będzie stanowił tajemnicę przedsiębiorstwa to również sygnalista będzie miał takie prawo, pod warunkiem że miał uzasadnione podstawy sądzić, że ujawnienie publiczne jest niezbędne do ujawnienia naruszenia prawa zgodnie z ustawą. W tym przypadku sygnalista będzie miał prawo do żądania umorzenia postępowania wszczętego przeciwko niemu.

Będzie to dawać dodatkowe możliwości obrony w przypadku roszczeń z tytułu NDA (Non-disclosure agreement) lub innych procedur ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa. Być może argumentacja taka pojawi także w sprawach wynikających z ochrony konkurencji.